Ο πρωθυπουργός δημιουργεί κίνητρα για να επιστρέψουν οι Ομογενείς

Πρόσκληση σε όσους επιθυμούν να εργαστούν με έδρα την Ελλάδα (Έλληνες του εξωτερικού αλλά και πολίτες ξένων χωρών) ώστε να εκμεταλλευτούν τις μεγάλες ευκαιρίες που ανοίγονται ήδη, στο δρόμο για την επόμενη μέρα μετά την πανδημία, απηύθυνε σήμερα ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σε τηλεδιάσκεψη με Έλληνες που ζουν και εργάζονται εκτός Ελλάδας, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. «Η εικόνα της Ελλάδας αλλάζει. Ίσως αλλάζει -τολμώ να πω- και πιο γρήγορα από ό,τι φανταζόμασταν ότι αυτό μπορούσε να συμβεί» τόνισε.

Αναφερόμενος στη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης, η οποία απασχολεί ήδη τα διεθνή Μέσα Ενημέρωσης και δίνει σειρά κινήτρων για την αντιστροφή του brain drain, την προσέλκυση επενδύσεων και την πρόσκληση πολιτών ξένων χωρών για να εγκατασταθούν και να εργάζονται από την Ελλάδα, ο Πρωθυπουργός υπογράμμισε: «Έχουμε αποφασίσει ότι η οικονομική ανάπτυξη από μόνη της και οι θέσεις εργασίας οι οποίες θα δημιουργηθούν στη χώρα μας, πιθανώς, να μην επαρκούν. Και αποφασίσαμε και θα νομοθετήσουμε εντός της εβδομάδας κάποια πιο συγκεκριμένα κίνητρα σχετικά με την φορολογική μεταχείριση, όσων ήταν τα τελευταία χρόνια φορολογικοί κάτοικοι του εξωτερικού και επιλέξουν να επιστρέψουν στην πατρίδα μας τον επόμενο χρόνο: Μείωση κατά 50% του φόρου εισοδήματος για τα επόμενα 7 χρόνια, είτε αν μεταφερθεί η θέση εργασίας στην Ελλάδα είτε αν έρθετε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ως μισθωτοί, σε άλλη επαγγελματική απασχόληση στην πατρίδα μας. Είναι, πιστεύω, ένα σημαντικό κίνητρο για να μπορέσουμε αυτήν την κρίσιμη χρονιά -που πιστεύω ότι μετά την πανδημία του Covid θα κάνουμε ένα μεγάλο αναπτυξιακό άλμα- να προσελκύσουμε στην πατρίδα μας και ανθρώπινο κεφάλαιο, το οποίο τόσο χρειαζόμαστε».

Οι συμμετέχοντες στη συζήτηση έθεσαν σειρά ερωτημάτων στον Πρωθυπουργό. Ο Αυγουστίνος Γαλιάσσος, που εργάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο και πήρε πρώτος το λόγο, εξέφρασε τον προβληματισμό του για το μισθό που μπορεί να έχει ένας εργαζόμενος στη χώρα μας, ενώ ο Σπύρος Καββαδίας που είναι ορκωτός λογιστής σε πολυεθνική εταιρεία στην Ελβετία, επεσήμανε το ζήτημα της σταθερότητας στο εργασιακό περιβάλλον. Χαρακτήρισε θετικό βήμα τη μείωση της φορολογίας, ζητώντας αυτό να εφαρμοστεί όχι μόνο για τα φυσικά πρόσωπα που θέλουν να έρθουν στη χώρα μας, αλλά και για όλους όσοι θέλουν να ανοίξουν επιχειρήσεις.

Όπως πρότεινε ο κ. Καββαδίας, αυτό μπορεί να γίνει με τη διευκόλυνση χορήγησης δανείων, όχι μόνο στις επιχειρήσεις, αλλά και στα μέλη των οικογενειών των ανθρώπων που θα έρθουν να ζήσουν και να εργαστούν στην Ελλάδα. Η σταθερότητα, το οικονομικό και η προοπτική ήταν και για τον Νίκο Κουτρή το τρίπτυχο για να επιστρέψει κάποιος στη χώρα μας. Ο κ. Κουτρής, που έφυγε το 2015 για την Ιρλανδία όπου εργάζεται στο δίκτυο LinkedIn, κλείνοντας δύο επιχειρήσεις στη χώρα μας λόγω της επιβολής των capital controls, τόνισε πως οι Έλληνες που εργάζονται στο εξωτερικό θεωρούν τον εαυτό τους, πολίτες του κόσμου και ότι η πρόσκληση δεν θα πρέπει να αφορά μόνο αυτούς, αλλά και επιχειρήσεις που προσφέρουν εξειδικευμένες θέσεις εργασίας.

Την ίδια άποψη εξέφρασε και ο Άλεξ Φουρλής, που εργάζεται στο Λονδίνο και έφυγε όπως είπε από τη χώρα το 2015, έπειτα από μια συνάντηση που είχε στο Υπουργείο Οικονομικών επί ΣΥΡΙΖΑ. «Το δύσκολο είναι από που θα ξεκινήσεις. Κλειδί είναι οι επενδύσεις που προσφέρουν υψηλές θέσεις εργασίας. Όποιος θέλει να επιστρέψει κοιτά που θα δουλέψει και τι χρήματα δίνουν οι εταιρίες. Οι επενδύσεις θα πρέπει να είναι στοχευμένες, ώστε η μία επένδυση να τροφοδοτεί την άλλη», σημείωσε ο κ. Φουρλής, ο οποίος εκτίμησε ότι μια τέτοια προσπάθεια θέλει χρόνο και όχι ανατροπές που προκύπτουν μετά από εκλογές.

«Τα φορολογικά κίνητρα είναι εντάξει, αλλά το πιο σημαντικό είναι το πως θα μας αντιμετωπίζει το κράτος», τόνισε ο Έκτορας Χανδακάς που εργάζεται στη Γαλλία. Όπως υπογράμμισε ο κ. Χανδακάς, αυτό που θέλει κάποιος για να επιστρέψει στην Ελλάδα, είναι αξιοκρατία και ένα κράτος σύμμαχο. «Τα έχουμε καταφέρει με πολύ δουλειά, αλλά και ένα κλίμα που μας επιτρέπει να κάνουμε πράγματα. Θέλουμε μια αξιοπρεπή δουλειά με εξωστρέφεια», ανέφερε χαρακτηριστικά.

«Μια συνάντηση σε δημόσια υπηρεσία, έγινε εύκολη η ενσωμάτωσή μας εδώ», μετέφερε από την Ιταλία τη δική του εμπειρία ο Αλέξανδρος Καραφυλλίδης, που ζει και εργάζεται στο Μιλάνο για εταιρεία γνωστής μπύρας με έδρα τη Δανία. Ο κ. Καραφυλλίδης ανέφερε πως η ψηφιακή υποδομή μπορεί να διαδραματίσει μεγάλο ρόλο στην προσέλκυση εργαζομένων στην Ελλάδα, ενώ πρότεινε το φορολογικό καθεστώς να ισχύσει και για ανθρώπους που θα έρθουν να μείνουν στη χώρα μας και να προσφέρουν την εργασία τους σε ξένες αγορές.

Την Ελλάδα ως χώρα διαμονής εργαζομένων που προσφέρουν έργο ή εξελίσσουν μεγαλύτερα projects για το εξωτερικό συνέστησε και η Ελομίδα Βισβίκη από τη Νέα Υόρκη, η οποία με τον Αμερικανό σύζυγό της, σκοπεύουν να προτείνουν στους εργαζόμενους της εταιρείας τους να έρθουν στη χώρα μας. “Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έχει κάνει τεράστιους προόδους στην Ελλάδα, για να βρουν άκρη αυτοί που θα έρθουν να εργαστούν εκεί”, ανέφερε η κα Βισβίκη.

Από τη Σουηδία, η Μελίνα Γαλεάδη ενημέρωσε, πως άνοιξε τη δική της επιχείρηση εκεί, μέσα σε μια μέρα, χαρακτηρίζοντας ως εξαιρετική την πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού και της κυβέρνησης. Αναφερόμενη στις δομές που δημιουργήθηκαν με γρήγορα βήματα στην Ελλάδα, λόγω του Covid, τόνισε πως θα πρέπει αυτή η προσπάθεια να συνεχιστεί και να υπάρξει ένας σχεδιασμός για τις θέσεις εργασίας και τις δεξιότητες που απαιτούνται με βάση τις τάσεις για τα επόμενα χρόνια (όπως η αειφόρος ανάπτυξη) που αναπτύσσονται διεθνώς.

Το θέμα της στήριξης των οικογενειών των ανθρώπων που θέλουν να έρθουν να εργαστούν στην Ελλάδα έθιξε και η Ελένη Καραμαλέγκου που εργάζεται σε μεγάλο τηλεοπτικό δίκτυο του Λονδίνου ως επικεφαλής των Social Media.

Πιο συγκεκριμένα, η κα Καραμαλέγκου επεσήμανε το ζήτημα της στήριξης στη φύλαξη των παιδιών, αλλά και της εκπαίδευσής τους, ειδικά στο θέμα της γλώσσας. Επίσης αναφέρθηκε και στα συνταξιοδοτικά προγράμματα που παρέχονται από εταιρείες του εξωτερικού. “Για να επιστρέψει κάποιος θα πρέπει να εξασφαλίσει την καθημερινή αλλά και τη μακροπρόθεσμη ποιότητα της ζωής του”, τόνισε χαρακτηριστικά.

Το θέμα της ποιότητας ζωής τέθηκε από σχεδόν όλους τους συμμετέχοντες στην τηλεδιάσκεψη, όπως από την Μαρία Κατσαρού που έχει δική της εταιρεία στη Μεγάλη Βρετανία, την οποία όμως είχε ξεκινήσει στην Ελλάδα. Η κα Κατσαρού αναφέρθηκε στις δομές και στο Σύστημα Υγείας. Στο ζήτημα των δομών αλλά και των υποδομών στάθηκε και ο Γιάννης Ζαφείρης, ο οποίος εργάζεται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε γνωστή πολυεθνική εταιρία με έδρα την Ελβετία.

Στη τηλεδιάσκεψη συμμετείχε και ο επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού Αλέξης Πατέλης, που αναφέρθηκε και στο προσωπικό του παράδειγμα, καθώς και ο ίδιος είχε επιστρέψει πριν λίγα χρόνια, μετά από πολυετή παραμονή στο εξωτερικό για να εργαστεί στη χώρα μας. Ο κ. Πατέλης επεσήμανε πως τα φορολογικά κίνητρα που θεσμοθετούνται αφορούν όλους τους εργαζόμενους που θέλουν να έρθουν στη χώρα μας, ανεξαρτήτως εθνικότητας και ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να δημιουργήσει ένα σταθερό πλαίσιο για τα επόμενα χρόνια.

Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε στην αρχή της συζήτησης:

Καλημέρα σας, καλημέρα από την Αθήνα. Χαίρομαι πάρα πολύ που σας βλέπω, έστω και διαδικτυακά. Ήθελα να κάνουμε μία συζήτηση -κυρίως να ακούσω τις δικές σας σκέψεις- γύρω από ένα θέμα το οποίο μας έχει απασχολήσει πολύ στον δημόσιο διάλογο τα τελευταία χρόνια. Και ακούει στο όνομα brain drain.

Είστε όλοι σας επιτυχημένοι επαγγελματίες, δουλεύετε μακριά από τη χώρα, είτε σε επιχειρήσεις είτε ως αυτοαπασχολούμενοι. Και μία από τις πρώτες προτεραιότητες που είχε θέσει η κυβέρνησή μας, ήταν να διαμορφώσουμε ένα πλέγμα κινήτρων για να μπορέσουμε να διευκολύνουμε συμπολίτες μας όπως εσείς -που φύγατε κυρίως στα χρόνια της κρίσης, πρωτίστως για επαγγελματικούς λόγους- να επιστρέψετε στην πατρίδα σας.

Προφανώς μία τέτοια απόφαση είναι μία απόφαση ζωής και για να την πάρει κάποιος πρέπει να συνυπάρχουν πολλοί διαφορετικοί παράγοντες. Πιστεύω ότι, παρά την μεγάλη κρίση την οποία περνάει όλος ο πλανήτης -και η χώρα μας- με την επιδημία του Covid, η συνολικότερη εικόνα και οι μακροπρόθεσμες προοπτικές της πατρίδας μας είναι εξαιρετικά θετικές. Κυρίως στον τομέα της οικονομίας αλλά, νομίζω, και στον τομέα της δημόσιας εικόνας της χώρας στο εξωτερικό, κάτι για το οποίο ξέρω ότι κι εσείς είστε εξαιρετικά ευαίσθητοι.

Όμως έχουμε αποφασίσει ότι η οικονομική ανάπτυξη από μόνη της και οι θέσεις εργασίας οι οποίες θα δημιουργηθούν στη χώρα μας πιθανώς, να μην επαρκούν. Και αποφασίσαμε και θα νομοθετήσουμε, εντός της εβδομάδας, κάποια πιο συγκεκριμένα κίνητρα σχετικά με τη φορολογική μεταχείριση όσων ήταν τα τελευταία χρόνια φορολογικοί κάτοικοι του εξωτερικού και επιλέξουν να επιστρέψουν στην πατρίδα μας τον επόμενο χρόνο: Μείωση κατά 50% του φόρου εισοδήματος για τα επόμενα 7 χρόνια, είτε αν μεταφερθεί η θέση εργασίας στην Ελλάδα είτε αν έρθετε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ως μισθωτοί, σε άλλη επαγγελματική απασχόληση στην πατρίδα μας. Είναι, πιστεύω, ένα σημαντικό κίνητρο για να μπορέσουμε αυτήν την κρίσιμη χρονιά -που πιστεύω ότι μετά την πανδημία του Covid θα κάνουμε ένα μεγάλο αναπτυξιακό άλμα- να προσελκύσουμε στην πατρίδα μας και ανθρώπινο κεφάλαιο, το οποίο τόσο χρειαζόμαστε. Διότι παρά το γεγονός ότι στη χώρα μας υπάρχει ακόμα υψηλή ανεργία, πολλές φορές οι δεξιότητες τις οποίες αναζητά η αγορά εργασίας, τα βιογραφικά τα οποία ψάχνει, μπορεί να μην υπάρχουν σε τόσο μεγάλη αφθονία όσο πιστεύουμε.

Και ένα από τα βασικά επιχειρήματα τα οποία, εγώ χρησιμοποιώ συχνά για να πείσω ξένες εταιρείες να έρθουν να επενδύσουν στη χώρα μας -όταν με ρωτούν για το ανθρώπινο δυναμικό- αναφέρομαι από τη μία στο ανθρώπινο δυναμικό που υπάρχει στην Ελλάδα και από την άλλη αναφέρομαι στους 500.000 συμπολίτες μας που έφυγαν από την Ελλάδα, που θα ήθελαν υπό προϋποθέσεις να επιστρέψουν.

Κάνουμε λοιπόν αυτό το βήμα για να κάνουμε τη δυνητική σας επιστροφή πιο εύκολη. Ξέρω ότι, όπως σας είπα, είναι μία πολυπαραγοντική απόφαση αυτή του πώς επιστρέφει κάποιος στην πατρίδα του. Και εγώ δούλευα στο εξωτερικό και κάποια στιγμή αποφασίσαμε με τη σύζυγό μου να επιστρέψουμε. Ήθελα όμως να ακούσω από εσάς τις δικές σας σκέψεις, τους δικούς σας προβληματισμούς, πώς βλέπετε εσείς απ’ έξω την Ελλάδα αυτήν την εποχή, τι παραπάνω θα μπορούσαμε ενδεχομένως να κάνουμε και ποιο είναι το δικό σας σκεπτικό όταν σχεδιάζετε τα επόμενα σας βήματα, επαγγελματικά και προσωπικά. Και πόσο η επιστροφή στην Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή μέρος των δικών σας επαγγελματικών αλλά και προσωπικών σχεδίων.

Σταματώ εδώ, γιατί ο σκοπός είναι να σας ακούσω. Δεν έχουμε συγκεκριμένη σειρά, ούτε πρωτόκολλο, είναι μία χαλαρή συζήτηση, χωρίς ιδιαίτερους κανόνες, οπότε όποιος θέλει να κάνει την αρχή και να σπάσει τον πάγο.

Τοποθέτηση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο κλείσιμο της συζήτησης:

Καταρχάς σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τη συμμετοχή σας στη συζήτηση. Για τα εξαιρετικά, διαφωτιστικά, εύστοχα σχόλια τα οποία είναι σαφές ότι είναι αντικείμενο ενός προβληματισμού που πρώτα απ’ όλα αφορά εσάς και τις οικογένειες σας. Αλλά νομίζω προσθέτετε στη συζήτηση μία πιο αντικειμενική, καθαρή ματιά για το τι πραγματικά συμβαίνει στην Ελλάδα και το τι πρέπει να γίνει από εδώ και στο εξής.

Επιτρέψτε μου να πω ότι αυτό το οποίο άκουσα από σας, είναι κάτι το οποίο γνωρίζω και εγώ ως πρόσωπο, ως πολίτης αλλά και ως πολιτικός. Και αυτό είναι ότι το οικονομικό κίνητρο από μόνο του δεν είναι ποτέ αρκετό για να πάρει κάποιος την απόφαση να επιστρέψει στη χώρα. Είναι -όπως είπατε- υποβοηθητικό αλλά δεν είναι το μόνο. Ενδεχομένως, για κάποιους από εσάς να μην είναι και το πιο σημαντικό. Πολύ μεγαλύτερη σημασία έχει αυτό το οποίο είπατε πολλοί από εσάς: Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές της χώρας, εάν έχουμε αφήσει οριστικά πίσω μας την κρίση, εάν υπάρχει πολιτική σταθερότητα, εάν τελικά υπάρχει αξιοκρατία, ένα αποτελεσματικό κράτος και μία οικονομία η οποία μπορεί να προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης από αυτές που προσφέρει σήμερα.

Και πρέπει να σας πω ότι εκεί ακριβώς είναι στραμμένη όλη η ενέργεια η δική μου και της κυβέρνησης, για να δημιουργήσει αυτή τη νέα πραγματικότητα. Στο μεν κομμάτι της ανάπτυξης η χώρα σήμερα αντιμετωπίζει την πανδημία του κορονοϊού. Πηγαίναμε πολύ καλά πριν τον κορονοϊό και πιστεύω ότι θα πάμε και πολύ καλά μετά τον κορονοϊό και θα είμαστε από τις χώρες που θα βγουν πιο ισχυρές μετά τον κορονοϊό. Αλλά αν ρίξετε μία ματιά και στην Έκθεση Πισσαρίδη, την οποία δώσαμε στη δημοσιότητα τις τελευταίες μέρες, θα διαπιστώσετε ότι συγκροτεί επί της ουσίας ένα συνεκτικό σχέδιο μεγάλων, πολύ τολμηρών αλλαγών που πρέπει να γίνουν στην πατρίδα μας προκειμένου να φτάσουμε από το σημείο που βρισκόμαστε, στο σημείο που θέλουμε να είμαστε.

Και ποιο είναι το σημείο που θέλουμε να είμαστε; Μία εξωστρεφής, ανταγωνιστική οικονομία στην αιχμή των εξελίξεων, στην αιχμή της τεχνολογίας, στην αιχμή της κλιματικής αλλαγής, η οποία ταυτόχρονα όμως θα συνοδεύεται από ένα αποτελεσματικό κράτος και από μία ποιότητα ζωής που θα διατηρεί αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που κάνουν την Ελλάδα τόσο διαφορετική, τόσο όμορφη στα μάτια όχι μόνο τα δικά μας, των Ελλήνων, αλλά και όσων θέλουν ενδεχομένως να έρθουν, να ζήσουν και να εργαστούν στην Ελλάδα.

Θα συμφωνήσω απόλυτα με αυτό το οποίο είπε η Ελομίδα βλέπουμε τον κορονοϊό ως μια μεγάλη ευκαιρία. Σε μία εποχή που μπορείς να δουλέψεις από παντού, γιατί να μην δουλέψεις από την Ελλάδα, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται κάποιες βασικές προϋποθέσεις; Η ποιότητα ζωής εν τη ευρεία έννοια θα αρχίσει να παίζει ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο, ειδικά για ανθρώπους, Έλληνες και πολίτες του κόσμου, που αισθάνονται ότι μπορούν να ζήσουν και να δουλέψουν από παντού. Και αυτό είναι κάτι το οποίο σίγουρα θέλουμε να το εκμεταλλευτούμε.

Αλλά για να μπορέσουμε να το κάνουμε πρέπει να πληρούνται μία σειρά από βασικές προϋποθέσεις. Αναφερθήκατε, πολλοί από εσάς, στο κράτος. Κάνουμε πολύ μεγάλα βήματα και πολύ γρήγορα βήματα στην ψηφιοποίηση της επικοινωνίας των πολιτών και των επιχειρήσεων με το κράτος. Πίσω από το gov.gr κρύβεται πραγματικά μία επανάσταση που δεν έχει να κάνει μόνο με το interface. Αυτό το οποίο βλέπετε έχει να κάνει με όλες τις διαδικασίες που κρύβονται από πίσω, είναι ο καλύτερος και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να πολεμήσουμε τον βραχνά της ελληνικής κρατικής γραφειοκρατίας.

Αντίστοιχα βήματα γίνονται και σε πολλούς άλλους τομείς. Αναφερθήκατε στο παράδειγμα, ας πούμε, της υγείας και πώς η πανδημία ήταν μία ευκαιρία να ξαναδούμε τις αδυναμίες αλλά και τα δυνατά σημεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Πολλές από εσάς -γιατί είναι ένα ζήτημα το οποίο εκ των πραγμάτων ίσως αφορά πάντα περισσότερο τις γυναίκες- αναφερθήκατε στα ζητήματα των σχολείων, τι σημαίνει να επιστρέψει μία οικογένεια με παιδιά τα οποία ενδεχομένως δεν μιλούν τα ελληνικά τόσο καλά. Το ξέρω, το είχα ζήσει και εγώ ως παιδί όταν γύρισα στην Ελλάδα επτά χρόνων. Τα ελληνικά μου δεν ήταν τόσο καλά γιατί πέρασα τα πρώτα μου έξι χρόνια στο εξωτερικό. Καταλαβαίνω ακριβώς τι λέτε και είναι ένα ζήτημα το οποίο πρέπει να το συζητήσουμε ειδικά με το Υπουργείο Παιδείας, αυτήν την πρόσθετη υποστήριξη σε παιδιά τα οποία μιλάνε τα ελληνικά αλλά μπορεί να μην έχουν την απόλυτη εξοικείωση με το επίπεδο γνώσεων άλλων παιδιών στην ηλικία τους. Είναι κάτι το οποίο συγκράτησα από αυτά τα οποία μου είπατε.

Όπως και την αναφορά την οποία κάνατε για την Ελλάδα ως μία χώρα με περιφερειακή διάσταση. Αναφερθήκατε σε αυτό. Βλέπουμε περισσότερες εταιρείες να ενδιαφέρονται να μετακινήσουν πια περιφερειακά headquarters στην Ελλάδα, διότι η Ελλάδα είναι μία ασφαλής χώρα, έχει καλό connectivity. Πολλοί ενδεχομένως να θέλουν να φύγουν από την Τουρκία, που ήταν μία χώρα η οποία είχε προσελκύσει αντίστοιχες τέτοιες μεγάλες εταιρείες αλλά τώρα μπορεί να αντιμετωπίζει άλλου είδους προβλήματα. Και βλέπουμε πια και μεγάλες επιχειρήσεις από το εξωτερικό που θέλουν να δημιουργήσουν βάσεις στην Ελλάδα. Είτε είναι βάσεις R&D, είτε είναι βάσεις back office, είτε είναι βάσεις πωλήσεων για να καλύψουν μία ολόκληρη περιοχή. Και αυτό φυσικά είναι κάτι το οποίο κάνει την επιστροφή μιας κατηγορίας εργαζομένων που είναι εξοικειωμένοι στο περιβάλλον των πολυεθνικών πιο εύκολη. Είναι ίσως πιο βατή η μετάβαση σε μία εταιρεία η οποία είναι εξωστρεφής όταν έχεις συνηθίσει να δουλεύεις στο εξωτερικό.

Και η αλήθεια είναι ότι όλοι σας θέλετε, ακόμα κι αν γυρίσετε στην Ελλάδα, να έχετε μία επαφή με το εξωτερικό, γιατί είστε πολίτες του κόσμου. Έτσι κάπως αισθανόμουν κι εγώ όταν γύρισα στην Ελλάδα, ήθελα μία δουλειά που να με φέρνει σε επαφή με τον έξω κόσμο και για αυτό αυτή η Ελλάδα της εξωστρέφειας, που με αυτοπεποίθηση πια βρίσκει τη θέση της σε αυτόν τον κόσμο που αλλάζει έχει και για εμένα τόσο μεγάλη σημασία.

Αναφερθήκατε σε κάτι -το είπε και η Μελίνα, το είπε και η Μαρία- το οποίο μας απασχόλησε και εμάς. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να δημιουργήσουμε μία σύγκρουση μεταξύ αυτών οι οποίοι έρχονται από το εξωτερικό και αυτών που έμειναν στην Ελλάδα. Δεν είναι αυτός ο σκοπός. Ο σκοπός είναι να παντρέψουμε δεξιότητες. Και μέσα από αυτή την γόνιμη ώσμωση -το είπε και η Ελομίδα- να δημιουργήσουμε συνθήκες ώστε όλοι τελικά να είμαστε κερδισμένοι και ωφελημένοι. Και γι’ αυτό και πήραμε τελικά την απόφαση να δημιουργήσουμε αυτό το ειδικό φορολογικό προνόμιο για όσους Έλληνες και ξένους επιθυμήσουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα και να εργαστούν από εδώ.

Η εικόνα της Ελλάδας αλλάζει. Ίσως αλλάζει -τολμώ να πω- και πιο γρήγορα από ό,τι φανταζόμασταν ότι αυτό μπορούσε να συμβεί. Μου έκανε πολλή εντύπωση -το έχω εδώ- ένα σημαντικό περιοδικό, ίσως το έχετε δει, το «Monocle». Εχει την Ελληνική σημαία και λέει «soft power superstars». Ποιος θα το φανταζόταν ότι θα μπορούσαμε μετά από τόση ταλαιπωρία και τόσο bad press που είχαμε όλα αυτά τα χρόνια να είμαστε στο σημείο πια να «πουλάμε», να προωθούμε τη θετική πλευρά της Ελλάδας.

Αλλά ξέρω -και επιτρέψτε μου να κλείσω με αυτό- ότι τα τραύματα, οι πληγές μιας δεκαετούς κρίσης είναι ακόμα βαθιές. Και είναι φυσικό για οποιονδήποτε σκέφτεται κάποια στιγμή να γυρίσει στην Ελλάδα να υπάρχει αυτή η φυσική καχυποψία: «Είναι πραγματικό αυτό, μήπως μπορεί κάποια στιγμή στο μέλλον κάτι να γίνει και η πορεία αυτή να αντιστραφεί»; Πιστεύω ότι δεν υπάρχει επιστροφή από αυτήν την πορεία, για τον απλούστατο λόγο ότι η ίδια κοινωνία είναι ευθυγραμμισμένη πια με αυτές τις πολιτικές. Και υπάρχει μία μεγάλη σιωπηλή πλειοψηφία πια, η οποία αναγνωρίζει ότι αυτές οι αλλαγές έχουν έρθει για να μείνουν. Οτι ο μόνος τρόπος να μπορέσουμε να διακριθούμε σε αυτόν τον κόσμο που αλλάζει είναι να αλλάξουμε και εμείς δραματικά.

Πρέπει να σας πω ότι πολλές φορές η πίεση την οποία έχουμε δεν είναι «μην κάνετε αυτά που κάνετε», είναι «κάντε τα πιο γρήγορα, τρέξτε ακόμα πιο γρήγορα, να είστε ακόμα πιο αποτελεσματικοί σε αυτά τα οποία κάνετε». Και αυτό είναι που με κάνει τελικά αισιόδοξο ότι η πορεία αυτή, βασικά -θα έχει προφανώς σκαμπανεβάσματα- αλλά ουσιαστικά είναι μία πορεία που ελπίζω, εύχομαι, πιστεύω, το πιστεύω βαθιά μέσα μου, είναι μη αναστρέψιμη.

Δεν έχει να κάνει μόνο με τα πολιτικά. Προφανώς και πιστεύουμε ότι εφόσον τα καταφέρουμε καλά θα κερδίσουμε τις επόμενες εκλογές και αυτό μας δείχνουν και όλα τα δεδομένα. Δεν είναι αυτό, όμως, είναι ότι οι αλλαγές στην κοινωνία είναι πιο βαθιές και εμείς ευθυγραμμιζόμαστε με αυτές τις αλλαγές, τις κατευθύνουμε και σε ένα βαθμό. Αυτή είναι η δουλειά μας ως πολιτική ηγεσία, να μπορούμε και να ηγούμαστε αλλά να μην είμαστε και έξω από τις ανάγκες και από τις επιταγές της κοινωνίας. Και σε έναν κόσμο πια όπου η πληροφορία είναι τόσο προσβάσιμη αυτή η ανάγκη για αλλαγή, για εκσυγχρονισμό, έχει τεράστια σημασία και εκεί είναι που εσείς έχετε μία σημαντική προστιθέμενη αξία. Γιατί είστε μία δύναμη να σπρώξετε, να μας σπρώξετε, να κάνουμε αυτές τις αλλαγές ολοένα πιο γρήγορα.

Και βέβαια έχετε πια τη δυνατότητα και από τις επόμενες εκλογές -και αυτό το θεωρώ σημαντικό- να ψηφίσετε και από τον μόνιμο τόπο η διαμονής σας. Ήταν μία δέσμευση που είχα αναλάβει προσωπικά, γιατί και η συμμετοχή σας στα κοινά έχει και αυτή την ιδιαίτερη σημασία της, ασχέτως το αν θα επιλέξετε να επιστρέψετε ή δεν θα επιλέξετε να επιστρέψετε. Η συμμετοχή σας στα πολιτικά δρώμενα κατά την άποψή μου είναι απολύτως επιβεβλημένη.

Και βέβαια δεν θα γυρίσουν όλοι. Και η άλλη πλευρά του brain drain ήταν ότι οι άνθρωποι οι οποίοι είχαν τη διάθεση να πάρουν ρίσκο βγήκαν από τον κόσμο της Ελλάδας, έγιναν πολίτες του κόσμου, ήρθαν σε επαφή με άλλες εμπειρίες, με άλλα βιώματα. Κάποιοι θα γυρίσουν, κάποιοι δεν θα γυρίσουν, έτσι θα ζούμε. Αλλά είναι βέβαιο ότι υπάρχουν δεξιότητες και ευκαιρίες, δεξιότητες που χρειάζεται η χώρα και ευκαιρίες που προσφέρει η Ελλάδα, που θα επιτρέψουν αυτό το πάντρεμα μεταξύ των δικών σας αναζητήσεων και φιλοδοξιών και του τι έχει να προσφέρει η Ελλάδα από εδώ και στο εξής, πέρα και πάνω από τα φορολογικά κίνητρα, που θεωρώ ότι είναι μία πτυχή μόνο αυτής της μεγάλης προσπάθειας την οποία θέλουμε να κάνουμε.

Όπως έλεγε ο πρωταγωνιστής στην ταινία Field of Dreams: «If you build it they will come». Ναι αν αλλάξει η Ελλάδα, και αλλάζει η Ελλάδα, θα γυρίσουν και οι Έλληνες οι οποίοι αυτή τη στιγμή μπορεί να το σκέφτονται δύο και τρεις φορές.

Θέλω και πάλι να σας ευχαριστήσω για αυτή τη συζήτηση, που ήταν πολύ χρήσιμη και πολύ διαφωτιστική και για εμένα προσωπικά. Να σας ευχηθώ καλή τύχη, καλή επιτυχία, σε ό,τι αποφασίσετε να κάνετε. Να παραμείνετε υγιείς, πάνω από όλα, μέχρι που να έρθουν τα εμβόλια και να τελειώσουμε με αυτήν την περιπέτεια. Και να εξακολουθείτε να δείχνετε αυτό το πραγματικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα, ασχέτως το αν θα επιλέξετε ή όχι να γυρίσετε, γιατί μπορείτε να βοηθήσετε την πατρίδα και με πάρα πολλούς άλλους τρόπους, χωρίς κατ’ ανάγκη να επιλέξετε να γυρίσετε στην Ελλάδα για να ζήσετε τη ζωή σας και να διαπρέψετε επαγγελματικά στην πατρίδα μας.

Και, πάλι, σας ευχαριστώ πάρα πολύ και καλές γιορτές να ευχηθώ -πλησιάζουν τα Χριστούγεννα. Ό,τι καλύτερο.