Ιστορίες Χορού: Ο χορός για τον Έλληνα

του Γιάννη Ι. Μεγαλακάκη*

Από τις βραχογραφίες των σπηλαίων, όπου οι χορευτικές κινήσεις ήταν αποτρεπτικές του κακού και αποτελούσαν μέρος της λατρείας, έως και τα πολύπλοκα, γεμάτα ρυθμό και κίνηση χορευτικά σχήματα που παρουσιάζονται στις μέρες μας, ο χορός και η μουσική καταδεικνύουν τη σημαντικότητά τους, αποτελώντας πάντα μορφές τέχνης που επιδρούν συγκινησιακά και εκφράζουν τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου.

Υποστηρίζεται ότι η αναφορά της μυθολογίας στο χορό των Κουρητών, όταν γεννιόταν ο Δίας, τοποθετεί τη γέννηση της μουσικής και του χορού στην Κρήτη, με πρώτη διδάξασα την ορχηστρική τέχνη τη Ρέα, την Μεγάλη Μητέρα Θεά, η οποία δίδαξε στους Κουρήτες τον πυρρίχειο χορό.

Αλλά και με τον μύθο του Θησέα συνδέεται ο αποκριάτικος χορός Αγέρανος της Πάρου, που τον πρωτοχόρεψε κατά την επιστροφή του από την Κρήτη, όταν σταμάτησε στη Δήλο, ως ανάμνηση και αναπαράσταση της πορείας του στον Λαβύρινθο της Κνωσού.

Πέρα, όμως, από τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης, γραπτές μαρτυρίες από την εποχή του Ομήρου (8ος αιώνας π.Χ.) μέχρι και την εποχή του Νόννου (5ος αιώνας μ.Χ.), αποσπάσματα από μουσικές συνθέσεις σε χειρόγραφα και αυθεντικά αρχαία κείμενα, επιγραφές σε στήλες, μνημεία και αγγεία, γλωσσολογικές και ανθρωπολογικές πηγές και πληροφορίες αποδεικνύουν πως ο χορός και η μουσική έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη θρησκευτική και πολιτιστική ζωή της Αρχαίας Ελλάδας

Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός, δηλαδή ο χορός του λαού, ήταν ,είναι και θα είναι ο τρόπος να εξωτερικεύσουμε τα εσώψυχά μας , να ελευθερώσουμε την ψυχή μας και να την αφήσουμε να μιλήσει ,να νιώσουμε το κορμί μας να ανατριχιάζει ,να ακούσουμε την καρδιά μας να χτυπάει δυνατά γεμάτη δίψα για ζωή και έρωτα! Μέσω του παραδοσιακού χορού ο άντρας εκπέμπει την αρσενικότητά του και η γυναίκα την θηλυκότητά της!

Μέσω του χορού αισθάνεσαι την ρίζα σου, ακούς τους προγόνους σου και συνειδητοποιείς το βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς που κουβαλάς όταν χορεύεις αυτά τα βήματα.

Ποθούμε αυτή η πανάρχαια πολιτιστική μας ρίζα να μεγαλώνει δυναμώνει και να καθοδηγεί στη φωτισμένη στράτα της δημιουργίας και τους μεταγενέστερους.

Οφείλουμε να προσεγγίζουμε την τέχνη του ελληνικού δημοτικού χορού ως ένα ζωντανό στοιχείο, το οποίο από γενιά σε γενιά εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο. Οι παλαιότεροι χορευταράδες ήταν αληθινοί όταν χορεύανε.

Έτσι και εμείς σήμερα πρέπει να το παραδώσουμε στους επόμενους, με αγάπη και ειλικρίνεια.

Ο μερακλής χορευτής

Ο καλός χορευτής είναι αυτός που γνωρίζει σε βάθος την κρητική μουσική.

Γνωρίζει να ξεχωρίζει από το άκουσμα και μόνο, ποιός καλλιτέχνης παίζει.

Τα βήματά του είναι πάνω στον ρυθμό της μουσικής.

Γνωρίζει την ιστορία και την καλλιτεχνική πορεία πολλών καλλιτεχνών.

Ξέρει να ξεχωρίσει τον ήχο των κρητικών μουσικών οργάνων.

Γνωρίζει την ιστορία, τους άγραφους κανόνες και το χορευτικό ύφος του κάθε χορού.

Μπορεί να ”συνομιλήσει” χορεύοντας με τους μουσικούς γιατί αυτό που ακούει όταν χορεύει τον συγκινεί, του μιλάει στην ψυχή του.

Αυτοσχεδιάζει και δημιουργεί δικές του φιγούρες, γεγονός που κάνει τον χορό του μοναδικό. Είναι στιγμή απελευθερωτική που προϋποθέτει όμως πολλή δουλειά, πολλή επιμονή και πολλή μεράκι. Δεν ξεκινάς από τον αυτοσχεδιασμό. Στον αυτοσχεδιασμό καταλήγεις. Ο χορός του έχει προσωπικότητα και δεν αντιγράφει άλλους.

Έχει βιώματα από γλέντια, πανηγύρια και παρέες, στοιχείο που φαίνεται ξεκάθαρα όταν χορεύει, από τον τρόπο ακόμα που χρησιμοποιεί τα χέρια του.

Γνωρίζει ακόμα και την μαντινάδα πολλών τραγουδιών, στοιχείο που κάνει την χορευτική του έκφραση άνετη, μοναδική και γνήσια.

Δεν χορεύει για να επιδείξει τις χορευτικές του ικανότητες αλλά για να εκφράσει τα συναισθήματά του, να νιώσει ελεύθερος, να ανατριχιάσει το κορμί του στο άκουσμα του αγαπημένου του σκοπού, να γίνει ένα με την μουσική, να βγάλει τον καημό και τον πόνο του, να νιώσει δυνατά συνδεδεμένος με το χωριό του, τους γονείς του και τα βιώματά του.

*Ιστορίες Χορού
του Γιάννη Ι.Μεγαλακάκη
Ερευνητής – Δάσκαλος κρητικών χορών
gmegal@hotmail.com