Φένια Βουδαντά: «Όταν λες “όχι”, γλιτώνεις χρόνο για ‘σενα»

Γράφει η Φένια Βουδαντά

Η σχέση μας με τον εαυτό μας. Η πιο κακοποιημένη σχέση, είναι η ίδια που ευθύνεται για όσες κακοποιημένες σχέσεις έχουμε με άλλους ανθρώπους. Εσύ αν μπορούσες να πλάσεις μια εικόνα στο μυαλό σου για το πώς μοιάζει ο εαυτός σου, πώς θα τον φανταζόσουν;

Η οπτικοποίηση βοηθά, χτυπάει αλλιώς. Ίσως φαντάζει μια μορφή με χίλια δυο τσιρότα στο δέρμα του, με ουλές και πληγές, άλλες κλειστές και άλλες ανοιχτές.

Σε κοιτάζει στα μάτια. Και αναρωτιέται γιατί. Τι σου έχει κάνει και του φέρεσαι έτσι; Αυτό σε ρωτάει. Τα μάτια του δακρύζουν και τον πνίγει το δίκιο. Έχεις μπροστά σου το παιδάκι που ενσαρκώνει την ψυχή σου. Τα νυχάκια του είναι φαγωμένα από τα άγχη. Οι μαρκαδόροι μπροστά του είναι στοιχισμένοι στην εντέλεια και τα μαθήματα του επιμελώς διαβασμένα. Έτσι θεωρητικά θα κοιμηθεί ήσυχο. Πρακτικά;

Έχει ανάγκες, το βλέπεις. Είναι πληγωμένο και τόσο οριοθετημένο στη γωνιά του. Φοβάται να βγει από τα όρια, τα οποία κάποιοι άλλοι βάφτισαν για λογαριασμό του «ζώνη άνεσης». Δεν είναι ζώνη άνεσης. Δε νιώθει άνετα. Ασφυκτιά. Είναι ζώνη εγκλωβισμού. Ζώνη που σφίγγει το σώμα του και το περιορίζει σε όσα ΠΡΕΠΕΙ να κάνει, γιατί αλλιώς… Αλλιώς τι;

Έχει τραυματιστεί από λέξεις. Όσο είμαι υπέρμαχος των λέξεων και τις θεωρώ θεραπευτικές, άλλο τόσο θεωρώ ότι μπορούν να αποβούν εντελώς καταστροφικές, ειδικά όταν συνδυάζονται με βλέμματα περιφρόνησης. Λέξεις όπως «πρέπει», «μη», «μην τυχόν», «όχι».
Αυτό το όχι, που συμπυκνώνει μέσα σε τρία γράμματα όλον τον αρνητισμό, όλη την αρνητική εικόνα την οποία σχηματίζει για το εγώ του.

Το Ο σαν κύκλος που συμβολίζει την ολότητα και τη σφαιρική αντίληψη, το Χ που την ακυρώνει επισημαίνοντας την ατέλεια και το ψεγάδι, το Ι σαν τείχος που σου απαγορεύει να πας παραπέρα. Το όχι. Το όχι που οριοθετεί. Που δε συνοδεύεται από εξηγήσεις. Μια λέξη που όταν ειπωθεί, δομεί σχέσεις, δομεί αντιλήψεις, δομεί αυτοεικόνα.

Λέγοντας όχι, προστατεύεις τον εαυτό σου. Λέγοντας όχι με μια σύντομη εξήγηση (όχι δικαιολογία, όχι υπεκφυγή), προστατεύεις τον εαυτό σου και τον άλλον. Λέγοντας όχι με μια σύντομη εξήγηση κι ένα ειλικρινές και τρυφερό άγγιγμα, μπορείς να προστατεύσεις κι εσένα κι ενδεχομένως το παιδί σου.

Ειδάλλως, με το σοβαρό και κοφτό όχι, του κόβεις τα φτερά. Το πληγώνεις. Κι έτσι μαθαίνει ότι το όχι πληγώνει. Αργότερα, λέει μόνο ναι, για να ικανοποιήσει τα εγώ των άλλων. Το ναι προστατεύει μόνο τις επιθυμίες των άλλων, όταν το μέσα μας μάς γνέφει αρνητικά.

Όμως, όταν λες όχι, γλιτώνεις χρόνο για τον εαυτό σου. Χαίρεις πολλών πλεονεκτημάτων. Όχι εις βάρος των άλλων φυσικά. Έχεις την ευκαιρία να φτιάξεις την ημέρα σου όπως εσύ επιθυμείς και κατ’ επέκταση τη ζωή σου. Να κάνεις όσα έχουν νόημα για εσένα.

Πες όχι χαμογελαστά. Να το λες ευγενικά το όχι σου. Ο τρόπος με τον οποίον εκφέρουμε τις λέξεις μπορεί να πληγώσει, όχι οι ίδιες οι λέξεις. Φαντάσου τις λέξεις σαν ουδέτερα φορτισμένα σωματίδια που όταν τις φορτίσεις αρνητικά, ηλεκτρίζεσαι πρωτίστως εσύ και δευτερευόντως όλοι.

Εδώ η καλή μου φίλη (ξέρει αυτή), που είναι εκπαιδευτικός, θα χαμογελάσει διαβάζοντας την παραπάνω πρόταση και θα μου στείλει “εμ εγώ σου τα έλεγα, η φυσική κολλάει παντού”. Και ναι, είναι άτομο που οριοθετεί. Ευτυχώς με υγιή τρόπο. Να επιλέγεις για φίλους αυτούς που σε πηγαίνουν μπροστά, που είναι παραδείγματα προς μίμηση για εσένα και για όσα θέλεις να πετύχεις, μετά η κάθε χαρά σου θα είναι διπλή χαρά. Μία για σένα και μία για εκείνους.

Όταν λες όχι, πας μπροστά, εκφέρεις άποψη. Δε θεωρείσαι άκαμπτος, αντίθετα θεωρείσαι ευέλικτος, ευέλικτος όμως μέσα στα πλαίσια τα οποία εσύ έχεις ορίσει. Βρίσκεις εναλλακτικές, επιχειρήματα. Ο θεραπευτής μου είχε πει κάτι και το είχα σημειώσει: η οριοθέτηση δε σημαίνει μόνο περιορισμός ορίων, σημαίνει και διεύρυνση αυτών, εσύ το επιλέγεις αυτό κάθε φορά.

Το όχι χρειάζεται συνήθως αναπροσαρμογή. Με το όχι δεν απορρίπτεις το πρόσωπο, όμως αυτό μπορεί να παρερμηνευτεί, γι’ αυτό είναι σημαντικό να δώσεις σε άτομα που σε ενδιαφέρουν μια σύντομη εξήγηση μετά το όχι σου. Εξήγησε ότι δεν απορρίπτεις το ίδιο το άτομο, αλλά τη συμπεριφορά του ή την πρόταση του. Οι άνθρωποι τείνουν να παίρνουν το όχι μέσα τους, με αποτέλεσμα να νιώθουν ακυρωμένοι.

Αν πρόκειται για άτομα που δε σε ενδιαφέρουν ή πολύ περισσότερο είναι απειλητικά διακείμενα απέναντι σου, δε χρειάζονται εξηγήσεις. Εκεί σε ενδιαφέρει να διαφυλάξεις την ελευθερία σου, εκεί κρούεται ο κώδωνας κινδύνου, εκεί χρειάζεται να επιστρατεύσεις κάθε απόθεμα θάρρους και τόλμης και να υψώσεις την παλάμη κάθετα στο πάτωμα, είπαμε, η οπτικοποίηση χτυπάει αλλιώς. Μια εικόνα ερμηνεύεται από τον καθένα πιο άμεσα. Να είσαι άμεσος. Εκεί φαίνεται η ευελιξία, να ξέρεις πότε να λες ναι και πότε όχι.

Φέρσου όμορφα στον εαυτό σου και σεβάσου τις επιθυμίες και τις ανάγκες σου. Μετά θα το κάνεις και στους άλλους. Σχεδόν το δεύτερο είναι φυσικό επακόλουθο του πρώτου. Δεν το κάνεις για να σου φερθούν εκείνοι όμορφα, αλλά γιατί έτσι φέρεσαι όμορφα εσύ ο ίδιος σε εσένα.

Είναι κύκλος. Από τους πιο υγιείς.

Λέγοντας όχι, βοηθάς το παιδί μέσα σου να ανθίσει. “Χαλάς” την άψογη στοίχιση των μαρκαδόρων του, παίρνοντας αυτόν με το πιο φωτεινό χρώμα και σχεδιάζοντας τη ζωή σου. Τη ζωή σας.